هر فردی از منظرهای مختلف تکالیفی بر دوش خود دارد و یا به تعبیر دیگر مسئولیتی بر عهده او است. از آن‌جا که انسان در ارتباط با سطوح مختلف از جمله ارتباط با خالق خویش، ارتباطات اجتماعی و ارتباط محیط زیستی است، نوع مسئولیتش نیز متفاوت است. برای روشن شدن ابعاد کامل بحث سطوح مختلف مسئولیت پذیری انسان را بیان می‌کنیم.

مسئولیت پذیری چه فوایدی دارد؟

مسئولیت پذیری فواید بسیاری به همراه دارد. به بیان دیگر، به ما کمک می‌کند تا به اهداف خود در هر لحظه و تحت هر شرایطی از زندگی‌ دست یابیم. مسئولیت پذیری یعنی ما خود را موظف می‌دانیم که باید وظایف مان را تمام و کامل انجام دهیم.

اگر می‌خواهید فرد مسئول و در واقع مسئولیت پذیری باشید، ابتدا وظایف‌ خود را بشناسید، بعد بتوانید آنها را اولویت بندی کرده و دست به اقدام بزنید.

در نهایت، نه تنها متعهد به کمک به دیگران هستیم، بلکه در انجام کارهای خودمان نیز متعهد و مسئول هستیم.

مسئولیت پذیری کمک می‌کند تا زمان خود را مدیریت کنیم تا به اهداف خود برسیم. با این حال نباید زمان زیادی صرف وظایف خود کنیم. زیرا از مسئولیت‌مان خسته و پریشان می‌شویم و ممکن است از بار مسئولیت شانه خالی کنیم. مسئولیت پذیری به ما احساس قدرت می‌دهد. چرا که انجام کارها به روش صحیح و اثر بخش بر ذهن‌مان تاثیر می‌گذارد. بنابراین اعتماد به نفس و احساس قدرت‌مان افزایش می‌یابد.

فرد مسئول چه ویژگی‌هایی دارد؟

برخی از ما در تصور خودمان اتفاقا فردی مسئولیت پذیر هستیم و دقیقا می‌دانیم چه کاری انجام می‌دهیم ولی در عمل، عملکرد و رفتار ما با معیارها و ویژگی‌های فردی مسئولیت پذیرتناقض‌هایی دارد. در ادامه با ویژگی‌های فرد مسئولیت پدیر آشنا می‌شوید:

۱. فرد مسئول بهانه نمی‌آورد

افراد مسئول توانایی جادویی در اجرای برنامه‌هایشان دارند. این همان ویژگی است که بیشتر مردم بهانه می‌آورند و از انجام‌ آن طفره می‌روند. برای مثال اگر بخواهند صبح زود بیدار شوند، بیدار می‌شوند. اگر بخواهند هزینه‌های خود را کم کنند، کمتر خرج می‌کنند.

مهم‌تر از همه، آنان می‌توانند به سادگی «نه» بگویند. فرد مسئول اعتماد به نفس بالایی نیز دارد.

یت کاری را می‌پذیرند که بتوانند آن را انجام بدهند و تعهدات خود را اجرایی کنند. بنابراین بر کارهایی متمرکز می‌شوند که می‌توانند انجام دهند. نه کارهایی که نمی‌توانند. آنان وظایف خود را کامل و دقیق انجام می‌دهند؛ مسئولیت کارهای خود را بر عهده می‌گیرند و بهانه نمی‌آورند.

۲. فرد مسئولیت پذیر زندگی منظم و مرتبی دارد

زندگی افراد مسئولیت پذیرطبق لیست انجام کارها، چه به صورت کاغذی و چه به صورت الکترونیک پیش می‌رود. بنابراین آنان خود را مسئول انجام هر آنچه که برنامه ریزی کرده‌اند، می‌دانند. این افراد زندگی سازماندهی شده‌ای دارند. به بیان دیگر اهداف خود را می‌شناسند و بر اساس اهداف‌ و طبق برنامه اقدام می‌کنند.

اگر می‌خواهید فرد مسئولیت پذیری باشید، ابتدا زندگی خود را نظم دهید و سازمان دهی کنید. اولویت و اهداف خود را تعیین کنید. برنامه روزانه تهیه کنید و طبق آن عمل کنید.

۳. فرد مسئول وقت شناس است

اگر می‌خواهید فرد مسئولی باشید، باید وقت شناس باشید. فرد مسئولیت پذیر زمان خود را برنامه ریزی می‌کند تا به اهداف‌اش نزدیک‌تر شود. در واقع یکی از نشانه‌های اصلی مسئول بودن،‌ وقت شناسی است. بنابراین نه تنها باید برای وقت خود،‌ بلکه برای وقت دیگران ارزش قائل باشید.

۴. فرد مسئول اشتباه خود را می‌پذیرد

پذیرش اشتباه یکی از اصول مهم مسئولیت پذیری است. یعنی شما مسئول کاری که انجام می‌دهید یا تصمیمی که میگیرید هستید. هنگامی که فرد مسئول متوجه اشتباه خود می‌شود،‌ آن را می‌پذیرد و در پی جبران آن اقدام می‌کند. در واقع اگر اشتباه خود را بپذیرید،‌ دیگران کمتر از شما عصبانی یا ناامید می‌شوند. بنابراین با مشکلات کمتری مواجه می‌شوید.

۵. فرد مسئول وظیفه خود را به تعویق نمی‌اندازد

فردی که مسئولیتی را بر عهده می‌گیرد،‌ وظایف خود را به تعویق نمی‌اندازد و کار را به دقیقه آخر نمی‌کشاند. بلکه کارها را در موقع مناسب خود انجام می‌دهد.

افراد مسئول می‌دانند اگر در آخرین لحظات پروژه خود را بنویسند، اتاق‌شان را تمیز کنند،‌ تکالیف‌شان را انجام دهند،‌ نتیجه درست و قابل توجهی بدست نمی‌آورند. اگر می‌خواهید مسئولیت‌های خود را به تعویق نیندازید، ابتدا سخت‌ترین کار برنامه‌تان را انجام دهید. در پایان ساده‌ترین وظیفه را اجرا کنید. زیرا زمان کافی در اختیار دارید و کارتان ناقص نمی‌ماند.

روش های برای پذیرش مسئولیت

 1. از اشتباه کردن نهراسید

به خاطر داشته باشید که احساس مسئولیت هنگامی در افراد بوجود می‌آید که به آنها مسئولیت داده شود . در عین حال فرد باید در مورد اثربخشی پاسخ‌هایش، بازخورد دریافت کند و در مورد راه‌های گوناگونی که در سایر موقعیت‌ها مناسب هستند، اطلاعاتی داشته باشد. اگر از اشتباهات خویش درس بگیرید، عملکرد بهتری در آنچه انجام می‌دهید، به دست خواهید آورد. اما چنانچه نتوانید یاد بگیریدکه چرا کارتان اشتباه بوده است و یا به جای آن می توانستیدچه کار دیگری انجام دهید، هرگز در کارتان پیشرفت نخواهید کرد. بدین منظور هرگاه در کاری شکست خوردید،از خوتان این سوالات را بپرسید: چه رفتارهای اشتباهی را مرتکب شده‌ام؟ چه درس‌ها یا آگاهی‌هایی از اشتباهاتم بدست آورده‌ام؟ سپس سعی کنید با پاسخ دادن به این سوالات بینش کامل و دقیقی نسبت به کار خود به دست آورید تا در کوشش بعدی موفق شوید.

  2. به خاطر داشته باشید که مسئول بودن به معنی پیروی کورکورانه از دیگران نیست

توانایی اخذ تصمیم‌های درست، عامل عمدۀ تکامل حس قدرت یا کنترل نمودن شرایط زندگی خویش است.

نتایج پژوهش های متعدد حاکی از آن است که بین مسئولیت‌پذیری و تصمیم‌گیری رابطه تنگاتنگی وجود دارد.

شک نیست که مردد و بی‌تصمیم بودن یک راه بی‌مسئولیت بودن است. با خود بیندیشید که در اتخاذ چه تصمیماتی دچار تردید می شوید. پس پی بردن به این موضوع,از گامهای متوالی مهارت حل مسئله بهره گیرید

از آنجایی که در یکی از شماره ها ی پیشین این مهارت را به تفصیل شرح داده ایم،به بیان مختصر آن بسنده می کنیم.این مراحل به اختصار عبارتند از:

1.مشخص کردن مسئله که نیاز به تصمیم گیری دارد.

2.جستجوی راه حل های مختلف

3.ارزیابی راه حل ها و انتخاب بهترین آنها

4.عملی کردن راه حل ها.

  3 . از برنامه ریزی غافل نشوید.

برنامه ریزی و تهیۀ فهرستی از کارها،اهداف و وظایفتان به شما کمک می کند تا به اندازۀ توانتان تلاش کنید و انتظارات غیر واقع بینانه ای از خودتان نداشته باشید.

بعلاوه مکتوب کردن اهدافتان سبب می شود که آنها را جدی تر بگیرید و برای نیل به آنها بیشتر تلاش کنید.

به خاطر داشته باشید که رسیدن به اهداف بزرگ تنها از طریق برداشتن گام های کوچک و متوالی میسر است.

هدفتان را به اهداف جزئی تر تقسیم کرده و پس از طی هر قدم به به عبور از مرحلۀ بعد بیندیشید.

 

4. تلاش کنید که احساس قدرت را در خود افزایش دهید

افراد برای برخورداری از عزت نفس زیاد (یکی از ویژگی های مرتبط با مسئولیت پذیری)، به حس قدرت نیاز دارند. داشتن احساس قدرت به معنی آن است که فرد دارای منابع، فرصت و قابلیت تأثیرگذاری بر شرایط زندگی خویش است.

فرد باید فرصت داشته باشد که انتخاب کند و تصمیم بگیرد، کفایت خویش را اعمال نماید و وظایفی را که با توانایی‌های وی مطابقت دارد، به انجام برساند.

بدین منظور لازم است تلاش ‌کنید که فرصت‌هایی را برای ابراز کفایت خود بوجود آورید و به محض این‌که سطح کفایتتان بالا رفت، ب فرصت‌هایی جدیدی به وجود آورید تا بتوانید آنچه را که آموخته اید، تمرین کنید.

برای افزایش حس قدرت در خود لازم است هنگام رویارویی با مسائل مختلف به سه عامل توجه کنید تا میزان مسئولیت‌پذیری خود را افزایش دهید. این عوامل عبارتند از:
الف- امکاناتی که در اختیار دارید.
ب– فرصت انجام کار مورد نظر.
ج– قابلیت انجام آن کار.

5..ثبات قدم داشته باشد

در روند افزایش مسئولیت پذیری خود و یا تقویت آن در دیگران با ثبات بودن و متعهد بودن دو شرط مهم و اساسی است.

هر قدر در انجام کار جدی تر باشیم و پایداری را در خود تقویت کنیم، احتمال دستیابی به اهدافمان بیشتر می شود.سعی کنید مسئولیتی را که پذیرفته اید ولو هر قدر کوچک به طور منظم انجام دهید.

مثلا اگر مسئولیت بیرون گذاشتن زباله به شما محول شده،سعی کنید همیشه خودتان این کار را انجام دهید.

اجام دادن گاه به گاه یک عمل باعث ایجاد خستگی و بی حوصلگی و در نتیجه ترک آن می شود.

6.برای برنامه ریزی به دیگران کمک کنید

هر سال حداقل به یک نفر کمک کنید تا اهداف و برنامه هایش را مشخص کنید.او را تشویق کنید تا فهرستی از اهداف بلند مدت خود تهیه کرده و گام های لازم برای رسیدن به این اهداف را یادداشت نماید.

هرچند وقت یک بار از او بخواهید که یادداشت هایش را به شما نشان دهد و بگوید که چقدر به اهداف خود نزدیک شده است.به خاطر گام هایی که برداشته وی را تشویق کرده و او را دربارۀ اشتباهاتش راهنمایی کنید.

7.سعی کنید مطلبی کسل کننده اما مفید را بیاموزید

اغلب مردم می دانند که بالاخره باید کار خاصی را انجام دهند، اما این فرایند آنقدر به نظرشان خسته کننده می آید که تا جایی که می توانند از انجام آن طفره می روند و به فعالیت های دیگری که برایشان لذت بخش هستند می پردازند.

کار مفیدی که شما میخواهید انجام دهید چیست؟یادگیری لغات یک زبان بیگانه؟ یاآموختن شیوۀ حسابداری کامپیوتری؟ اطمینان حاصل کنید که این کار،کاری است که باید در گذشته به انجام می رسیده، اما تنها به دلیل خسته کننده بودن تا به حال به تعویق

افتاده است.پس از این که موضوع مشخص شد، به کتابخانه بروید و کتابی در آن مورد به امانت بگیرید،سعی کنید که کتاب را به طور کامل و با دقت بخوانید.

8. تعریف دقیقی از مسئولیت پذیری داشته باشید

مسئولیت پذیری یعنی قابلیت پذیرش،پاسخگویی و به عهده گرفتن کاری که از کسی درخواست می شود و شخص حق دارد که آن را بپذیرد یا رد کند.

وقتی فردی می خواهد مسئولیت را بپذیرد، باید برای او کاملا مشخص شود که موضوع درخواست چیست و در برابر به عهده گرفتن ان چه چیزی به دست می آورد.

در واقع مسئولیت انتخابی آگاهانه است، درست مثل قراردادی نانوشته که تمام اجزای آن برای فرد مشخص است.

هنگامی که فردی احساس مسئولیت کند، دیگر لزومی ندارد که دیگران به او بگویند که در هر موقعیتی چگونه عمل نماید.

افراد در نتیجۀ توجه به مقررات، ارزیابی تجربه‌های خویشتن و رسیدن به نتیجه‌گیری‌های واقع‌گرایانه آن تجربه‌ها، الگوی رفتاری مناسبی را اختیار می‌کنند.